ارتودنسی فانکشنال یکی از روش های درمانی موثر برای مال اکلوژن های دسته دو است. در این نوع مال اکلوژن، عدم رشد صحیح فک یا محل نادرست آن موجب بروز ناهنجاری در دندان ها و ترتیب آنها می شود. بیرون زدگی بیش از حد فک بالا یا پایین یا عقب بودن آنها از جمله این مشکلات است که باید با روش هایی به غیر از بریس نیز درمان شوند. در بزرگسالان این نوع اصلاحات به جراحی نیاز دارد. اما استفاده از ارتودنسی فانکشنال در سن پایین می تواند از نیاز به جراحی در سنین بالاتر پیشگیری کند.
ارتودنسی فانکشنال چیست؟
در حالی که کارکرد بریس های سنتی تنها صاف کردن دندان های در هم ریخته است، هدف از ارتودنسی فانکشنال صاف کردن دندان ها همراه با تغییر محل و سایز فک بالا و پایین است. این روش شامل بهبود راه تنفسی و سایز کام بیمار می شود و صاف کردن دندان ها هدف ثانویه درمان به شمار می رود. پیش از شروع درمان سنتی ارتودنسی، استخوان اسکلت سر و صورت، استخوان فک بیمار و مفصل مندیبولار، ارتباط مفصل مندیبولار با پشت و گردن و مجرای تنفسی و سینوس های بیمار بررسی می شوند. در این روش ارتودنسی ظاهر فرد تغییرات عمده ای را تجربه می کند و در این راه از ارتودنسی و ارتوپدی به صورت همزمان استفاده می شود.
مزایای ارتودنسی فانکشنال چیست؟
- اقزایش سایز فک و تناسب آن با سایز و تعداد دندان ها
- بازتر شدن مسیر هوایی بیمار
- حل مشکلات آپنه خواب و سینوس ها
چرا فک برخی از بیماران دچار مال اکلوژن های دسته دو می شود؟
اگر دندان های مرتب و منظمی دارید که با سایز فک شما تناسب دارند، جز افراد خوش شانسی هستید که طبیعت به آنها لطف داشته است. همه افراد دندان های زیبا و لبخند بی نقصی ندارند. عوامل زیادی می توانند موجب در هم ریختگی دندان ها شوند. ژنتیک، مکیدن انگشت یا پستانک، تنفس از راه دهان، رانش زبان و عدم تناسب سایز فک با دندان ها در اثر وراثت می توانند بر رشد فک تاثیر بگذارند و موجب به هم ریختگی دندان ها شوند.
ارتودنسی متداول دندان ها را مرتب می کند، اما نمی تواند اشکالات فک را اصلاح کند. به خصوص در مواردی که بیمار تا بزرگسالی برای اصلاح لبخند خود مراجعه نکرده باشد، ارتودنسی با بریس نمی تواند راهگشای مشکلات فک باشد. در بسیاری از این بیماران تنها جراحی فک می تواند شکل فک را تغییر دهد.
اما ارتودنسی فانکشنال روشی است که در 7 سالگی و حتی زودتر شروع شده و رشد فک را کنترل می کند. ارتودنسی متداول در بیشتر اوقات در بزرگسالان و نوجوانانی انجام می شود که دندان های دائمی آنها کاملا رشد کرده و رشد فک تکمیل شده است. در حالی که ارتودنسی فانکشنال از 7 سالگی قابل اجراست.
چرا ارتودنسی سنتی نمی تواند مشکل برخی از بیماران را حل کند؟
در صورتی که بیمار در سنین بالا مراجعه کرده باشد و علاوه بر در هم ریختگی دندان، دچار کمبود فضا در فک خود نیز باشد، معمولا لازم است که تعدادی از دندان های دائمی کشیده شوند تا فضای کافی برای حرکت دندان ها در دهان ایجاد شود. حاصل این روش درمانی ایجاد نیمرخی صاف در بیمار است که در هنگام لبخند زدن تعداد کمی از دندان های بیمار نمایش داده می شود. عقب کشیدن دندان ها بدون اصلاح شکل فک می تواند موجب بروز اختلال مفصل گیجگاهی-فکی و سردرد در بیمار می شود.
در حالی است که ارتودنسی فانکشنال در حدود 7 سالگی و زمانی انجام می شود که بیمار هنوز در سنین رشد است. در نتیجه زمان کافی برای گسترش کام و ایجاد فضای لازم برای دندان های نامرتب وجود دارد.
ارتودنسی فانکشنال یک درمان دو جانبه و جامع است که تمرکز اولیه آن ارتوپدی است. این روش درمانی به بهبود شکل مسیر هوایی و فک بیمار توجه دارد. در واقع، هدف ارتودنسی متداول که صاف کردن دندان هاست، تمرکز ثانویه ارتودنسی فانکشنال به شمار می رود. پیش از شروع هر نوع درمان ارتدونسی متداول، ارتودنسی فانکشنال به جنبه های ارتوپدی در سلامت بیمار توجه می کند. پس از اصلاح جنبه های ارتوپدی در بیمار، سپس درمان های رایج در ارتودنسی متداول شروع می شوند. در نتیجه این روند درمانی از نیاز به جراحی های پیچیده فک در سنین بالاتر پیشگیری می شود.
ارتودنسی فانکشنال چطور انجام می شود؟
تمامی کودکان در سن 7 سالگی باید توسط ارتودنتیست معاینه شوند. این معاینه به شناسایی احتمال بروز ناهنجاری در آینده کمک می کند. در این جلسه از روش هایی مانند معاینه بالینی، رادیوگرافی دندان، اسکن فک و صورت و اسکن های کامپیوتری برای ارزیابی روند رشد فک و دندان های دائمی بیمار استفاده می شود.
پس از تشخیص ناهنجاری، درمان در دو مرحله شروع می شود:
مرحله اول:
از ابزارهای خاص بر روی استخوان فک بالا و پایین استفاده می شود تا فضای فک افزایش یابد و فک به محل صحیح تغییر مکان دهد. طول درمان معمولا حدود 9 تا 18 ماه است اما گاهی ممکن است بیشتر شود. در این مرحله بسته به نوع ناهنجاری از ابزارهای مختلفی استفاده می شود.
مرحله دوم:
پس از اصلاح رشد و شکل فک و تکمیل رشد فک و دندان های دائمی، از بریس های سنتی برای صاف کردن دندان ها استفاده می شود. به طور معمول درمان 9 تا 18 ماه طول می کشد، اما گاهی می تواند چند سال ادامه یابد.
بیمار باید در طول دوره درمان ماهی یک مرتبه برای معاینه وضعیت فک و روند حرکت آن به ارتودنتیست مراجعه کند. در بسیاری از موارد بیمار باید طول درمان خود را با ورود به فاز دو تکمیل کند. اما هدف اولیه از ارتودنسی فانکشنال ایجاد فضای کافی در فک برای رشد صحیح دندان های دائمی در فک بالا و پایین است. اگر به فاز دو نیاز باشد، طول دوره درمان و هزینه های آن کمتر از ارتودنسی متداول است.
ابزارهای فاز یک باید در روز و شب و در تمام ساعات به جز موقع مسواک زدن و غذا خوردن روی دهان قرار گیرند. در طول ورزش ابزار ارتودنسی باید از دهان خارج شود. تنظیم ابزار باید هر چند هفته یک بار به دست ارتودنتیست یا والدین انجام شود.
