دندان نیز مانند هر بخش دیگری از بدن انسان از بخش های مختلفی تشکیل شده است که هر یک مسئولیت خاصی را در حفظ کارکرد و سلامت این عضو بر عهده دارند. از بین رفتن لایه اولیه دندان را با خطر پوسیدگی مواجه می کند. پیشرفت باکتری ها در هر بخش باعث تشدید عارضه می شود. حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان ساده است، اما اطلاع از آناتومی دندان می تواند به درک اهمیت مراقبت از آن کمک کند.
آناتومی دندان:
هر دندان، علاوه بر داشتن کارکرد خاص، دارای محل خاصی در دهان است و نیز دارای شکل خاصی است که به عملکرد آن کمک می کند. همه دندان ها، با وجود داشتن شکل های متفاوت، دارای بخش های آناتومیک یکسانی هستند. هر دندان دارای یک تاج (که در حفره دهان دیده می شود) و ریشه ها است. دندان با استفاده از فیبرهایی که به لیگامنت های پریودنتال مشهور هستند به استخوان آلوئولار متصل شده است.
هر دندان از چهار بخش یکسان تشکیل شده است: مینای دندان، عاج، سمنتوم و پالپ.
مینای دندان:
مینای دندان بخش مهمی از آناتومی دندان است که روی تاج دندان را پوشانده است. این ماده سخت ترین ماده بدن است و تا حدی شفاف است. مینای دندان توسط سلول های تحت عنوان املوبلاست ها ساخته می شود. این لایه اولین خط محافظ دندان است که در برابر باکتری ها از دندان محافظت می کند. این ماده می تواند در برابر فشار جویدن و گاز زدن مقاومت کند اما پس از شکل گیری کامل توانایی ساخت مجدد خود را ندارد. در صورتی که کوچک ترین خللی در مواد معدنی آن به وجود آید و متخلل شود، روند پوسیدگی دندان شروع می شود. خوشبختانه، مینای دندان تا حدی قابل بازسازی است. در مراحل اولیه پوسیدگی دندان با تغذیه مناسب، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از فلورایدتراپی می توان به تقویت و بازسازی ساختار مینای دندان کمک کرد.
عاج:
عاج دندان بخشی از آناتومی دندان است که زیر مینای دندان و سمنتوم قرار گرفته است. عاج دندان از سلول هایی تحت عنوان ادونتوبلاست ساخته شده است. این ماده به اندازه مینای دندان سخت نیست و بیشترین بخش دندان را تشکیل می دهد. این بخش از دندان دارای لوله های میکروسکوپی است. آناتومی دندان دارای سه نوع عاج است. عاج اولیه که از زمان رشد دندان وجود دارد. عاج ثانویه که در طول حیات دندان به شکل گیری ادامه می دهد. عاج ترمیمی می تواند در پاسخ به التهاب و تروما تشکیل شود. رنگ عاج که در زیر مینای دندان ساطع می شود مسئول رنگ نهایی دندان است. از آنجا که عاج دندان نرم تر از مینای آن است، در صورتی که پوسیدگی از طریق مینا عبور کند و به عاج حمله کند، به سرعت در آنجا منتشر می شود.
سمنتوم:
سمنتوم ماده مهم دیگری در آناتومی دندان است که ریشه دندان را پوشش می دهد. این ماده همیشه بسیار نازک است و به اندازه مینای دندان سخت نیست اما سختی آن مشابه استخوان است. سمنتوبلاست سلول هایی هستند که سمنتوم را تشکیل می دهند. فیبرهایی وجود دارند که از سمنتوم منشعب می شوند و به استخوان فک متصل می شوند. از آنجا که سمنتوم به اندازه مینای دندان سخت نیست، در اثر تماس با برس مسواک می تواند دچار فرسایش شود. به علاوه، در صورتی که سمنتوم در اثر تحلیل لثه در معرض محیط دهان قرار گیرد، دندان دچار حساسیت می شود. این ماده بسیار به تغییرات دمایی در دهان حساس است. بنابراین، بیماری لثه می تواند به دندان درد و تخریب بافت دندان منجر شود.
پالپ:
پالپ آخرین بخش در آناتومی دندان است و جایی است که اعصاب و عروق خونی در آن قرار دارند. عروق خونی کار تامین مواد مغذی مورد نیاز دندان را بر عهده دارد و نبود آنها به مرگ دندان می انجامد. پالپ به دو بخش تقسیم می شود: حفره یا اتاق پالپ، در زیر تاج دندان قرار گرفته اند و کانال های پالپ که در ریشه دندان قرار گرفته است. در صورتی که پالپ دندان در معرض پوسیدگی قرار گیرد، عفونت باکتریایی رخ می دهد و دندان باید عصب کشی شود تا نجات یابد. زمانی که دندان رشد می کند، در ابتدا اتاق پالپ و کانال ها بسیار بزرگ هستند. با بزرگ تر شدن عاج ثانویه، قسمت پالپ کاهش می یابد.
درون اتاقک توخالی دندان ریشه و کانال های پالپ قرار دارد. آناتومی دندان ممکن است دارای یک ریشه باشد، اما بسیاری از دندان های پری مولر و مولر دارای دو یا سه ریشه هستند. این نقطه از دندان بسیار حساس است و مسئول تامین جریان خون و مواد مغذی ضروری برای حفظ حیات دندان است. زمانی که این نقطه آسیب ببیند یا در اثر تروما و پوسیدگی شدید دچار عفونت شود، برای نجات دندان از کشیده شدن لازم است که درمان کانال ریشه انجام شود.
اطلاع از آناتومی دندان شما را نسبت به اهمیت رعایت بهداشت دهان و دندان آگاه می کند. این آگاهی باعث افزایش حساسیت شما به روند پوسیدگی و عوامل زمینه ساز آسیب به آناتومی دندان می شود. عوامل زیر در شروع پوسیدگی دندان نقش دارند:
- تمیز نکردن شیارهای بین دندان
- مواد غذایی و نوشیدنی های اسیدی و شیرین
- ریزه خواری مداوم
- شیردهی به نوزاد در وقت خواب
- مسواک نزدن
- عدم دریافت فلوراید کافی
- سن پایین یا بالا
- خشکی دهان
- پر کننده فرسوده
- رفلاکس معده
- اختلال بولیمی و آنورکسی
اهمیت دانستن آناتومی دندان برای کودکان:
آموزش بهداشت دهان و دندان به کودکان برای سلامت آنها ضروری است. هر چه دانش فرد از موضوعی بیشتر باشد، درک اهمیت آن ساده تر می گردد. آموزش آناتومی دندان به کودکان و کارکرد و وظیفه هر قسمت می تواند به آنها لزوم حفظ بهداشت دهان و دندان را یادآور شود. کودکی که بداند مینای دندان پس از تخریب و فرسایش دیگر هرگز بازسازی نمی شود، متوجه می شود که چرا باید هر شب مسواک بزند. کودکی که بداند پوسیدگی دندان در مراحل اولیه قابل پیشگیری است و عدم توجه به معاینات شش ماهه، باعث پیشرفت پوسیدگی ساده به عصب کشی می شود، در برابر مراجعه به دندانپزشک برای معاینه مقاومت کمتری خواهد داشت. بخشی از وظیفه آگاه سازی نسل آینده درباره اهمیت بهداشت دهان و دندان بر عهده والدین است. همین امروز سهم خود را در ارتقا بهداشت جامعه به خوبی ایفا کنید.
منبع:
یک پاسخ